Czas prowadzenia pojazdu, obowiązkowe przerwy i okresy odpoczynku kierowców uczestniczących w krajowym i międzynarodowym transporcie drogowym na terytorium Wspólnoty uregulowane są przepisami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady oraz w Polsce Ustawą o czasie pracy kierowców. Poznanie i zrozumienie przepisów jest bardzo istotne; tak dla kierowców wykonujących przewozy, przedsiębiorstw transportowych, jak i organów kontrolnych, ponieważ harmonizują one niektóre przepisy socjalne odnoszące się do transportu drogowego (w szczególności w odniesieniu do poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa ruchu drogowego).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady
Czas prowadzenia pojazdu, w tym obowiązkowe przerwy i odpoczynki kierowcy wynikają bezpośrednio z Rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 roku (obowiązuje od 11 kwietnia 2007 roku).
Niniejsze rozporządzenie ma na celu poprawę warunków socjalnych pracowników objętych jego zakresem, a także ogólną poprawę bezpieczeństwa drogowego. Służą temu głównie przepisy określające maksymalny dzienny, tygodniowy i przypadający w okresie każdych dwóch kolejnych tygodni czas prowadzenia pojazdu, przepis zobowiązujący kierowcę do korzystania z regularnego tygodniowego okresu odpoczynku co najmniej raz na dwa tygodnie oraz przepisy przewidujące, że w żadnym przypadku dzienny okres odpoczynku nie powinien być krótszy niż nieprzerwany okres dziewięciu godzin. Kierowcy pracujący dla kilku przedsiębiorstw transportowych powinni każdemu z nich dostarczać odpowiednich informacji, aby umożliwić im wykonanie ich obowiązków wynikających z niniejszego rozporządzenia.
Rozporządzenie nie ma zastosowania do przewozu drogowego:
- a) pojazdami używanymi do przewozu osób w ramach przewozów regularnych, których trasa nie przekracza 50 km;
- b) pojazdami o dopuszczalnej maksymalnej prędkości nie przekraczającej 40 km/h;
- c) pojazdami będącymi własnością sił zbrojnych, służb obrony cywilnej, straży pożarnej i sił odpowiedzialnych za utrzymanie porządku publicznego lub wynajmowanych przez nie bez kierowcy, gdy przewóz wykonywany jest w związku z zadaniami powierzonymi tym służbom i pozostaje pod ich kontrolą;
- d) pojazdami używanymi w razie wypadków lub do prowadzenia działań ratunkowych, w tym pojazdami używanymi w niezarobkowym przewozie pomocy humanitarnej;
- e) pojazdami specjalistycznymi używanymi do celów medycznych;
- f) pojazdami specjalistycznymi pomocy drogowej poruszającymi się w promieniu 100 km od swej bazy;
- g) pojazdami poddawanymi próbom drogowym do celów rozwoju technicznego lub w ramach napraw albo konserwacji oraz pojazdami nowymi lub przebudowanymi, które nie zostały jeszcze dopuszczone do ruchu;
- h) pojazdami lub zespołami pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 ton używanymi do niezarobkowego przewozu rzeczy;
- i) pojazdami użytkowymi o statusie pojazdów zabytkowych zgodnie z przepisami Państwa Członkowskiego, w których są użytkowane, wykorzystywanymi do niezarobkowych przewozów osób lub rzeczy.
Ustawa o czasie pracy kierowcy
W Polsce obowiązuje Ustawa o czasie pracy kierowcy z dnia 16 kwietnia 2004 roku. Ustawa określa czas pracy kierowców wykonujących przewóz drogowy, zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, czas pracy przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy drogowe, czas pracy osób niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujących przewozy drogowe na jego rzecz, obowiązki pracodawców w zakresie wykonywania przewozów drogowych, zasady stosowania norm dotyczących okresów prowadzenia pojazdów, obowiązkowych przerw w prowadzeniu i gwarantowanych okresów odpoczynku kierowców.
Przepisy te, tak jak Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady, mają zastosowanie do przewozu drogowego rzeczy, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą przekracza 3,5 tony oraz przewozu drogowego osób pojazdami skonstruowanymi lub trwale przystosowanymi i przeznaczonymi do przewozu więcej niż dziewięciu osób łącznie z kierowcą.
Umowa AETR
W stosunku do międzynarodowego transportu drogowego wykonywanego poza obszarem UE oraz w Szwajcarii i państwach będących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Norwegii i Islandii) stosuje się umowę AETR (na całej trasie). Została ona sporządzona i podpisana w Genewie 1 lipca 1970 roku przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ. W przypadku przewozu drogowego wykonywanego pojazdami zarejestrowanymi w państwie trzecim niebędącym stroną AETR postanowienia AETR należy stosować tylko do części trasy odbywanej na terytorium Wspólnoty lub państw będących stronami AETR.
Odpowiedzialność przedsiębiorstw transportowych
Przedsiębiorstwo transportowe organizuje pracę kierowców w taki sposób, aby kierowcy ci mogli przestrzegać przepisów prawa. Przedsiębiorstwo transportowe wydaje odpowiednie polecenia kierowcy i przeprowadza regularne kontrole przestrzegania przepisów.
Pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy kierowców w formie zapisów na wykresówkach, wydruków danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego, plików pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego, innych dokumentów potwierdzających czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności lub rejestrów. Przedsiębiorstwo przechowuje wykresówki i wydruki w porządku chronologicznym oraz czytelnej formie przez co najmniej rok po ich użyciu oraz wydaje ich kopie zainteresowanym kierowcom na ich wniosek. Przedsiębiorstwo wydaje także zainteresowanym kierowcom na ich wniosek kopie danych wczytanych z kart kierowców oraz ich wydruki na papierze. Wykresówki, wydruki, oraz wczytane dane okazuje się lub doręcza także na żądanie każdego upoważnionego funkcjonariusza służb kontrolnych.
Przedsiębiorstwo transportowe nie może wypłacać kierowcom zatrudnionym lub pozostającym w jego dyspozycji żadnych składników wynagrodzenia, nawet w formie premii czy dodatku do wynagrodzenia, uzależnionych od przebytej odległości i/lub ilości przewożonych rzeczy, jeżeli ich stosowanie może zagrażać bezpieczeństwu drogowemu lub zachęcać do naruszeń przepisów prawa.
Uwaga!!! Przedsiębiorstwo transportowe odpowiada za naruszenia przepisów, których dopuszczają się kierowcy tego przedsiębiorstwa, nawet jeśli naruszenie takie miało miejsce na terytorium innego Państwa Członkowskiego lub w państwie trzecim.
Kontrole
Wobec wzrostu liczby transgranicznych przewozów rzeczy i osób pożądane stały się kontrole (drogowe i na terenie przedsiębiorstw). Obejmują one czas prowadzenia pojazdów, okresy odpoczynku i przerwy mające miejsce w danym państwie, innych państwach członkowskich lub państwach trzecich. Właściwe organy kontrolne są w stanie stwierdzić, czy odpowiednie przepisy są w pełni i prawidłowo przestrzegane; tak w dniu kontroli, jak i przez poprzedzające go 28 dni w stosunku do czynności kierowcy oraz przez okres 365 dni w stosunku do ruchu pojazdu (za pomocą urządzeń rejestrujących). Upoważniony funkcjonariusz służb kontrolnych może sprawdzić przestrzeganie przepisów analizując wykresówki, wyświetlone lub wydrukowane dane zapisane przez urządzenie rejestrujące lub przez kartę kierowcy lub analizując wszelkie inne dokumenty pomocnicze, usprawiedliwiające nieprzestrzeganie przepisów.
Jeśli kierowca prowadzi pojazd wyposażony w tachograf analogowy musi być w stanie okazać na każde żądanie funkcjonariusza służb kontrolnych wykresówki (obejmujące bieżący dzień i poprzednie 28 dni) oraz kartę kierowcy, jeśli ją posiada. Jeśli kierowca prowadzi pojazd wyposażony w tachograf cyfrowy musi być w stanie okazać kartę kierowcy, której jest posiadaczem oraz wszelkie zapisy odręczne, wydruki i wykresówki (sporządzone w bieżącym dniu i poprzednich 28 dniach).
Podsumowując
Prowadzenie pojazdu przez zbyt długi czas bez pełnej przerwy prowadzi do obniżenia poziomu bezpieczeństwa na drogach i pogorszenia warunków pracy kierowców. Właśnie te czynniki wpłynęły na ustanowienie przez UE jasnych, wspólnych przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu, przerw oraz okresów odpoczynku. Jednocześnie przepisy te ujednoliciły warunki konkurencji pomiędzy poszczególnymi rodzajami transportu lądowego oraz przyczyniły się do polepszenia metod monitorowania i egzekwowania przepisów przez Państwa Członkowskie.
W Polsce stosuje się głównie Ustawę o czasie pracy kierowców, jednak przepisy Ustawy nie naruszają postanowień zawartych w rozporządzeniu (WE) nr 561/2006 i Umowie AETR.
Informacja za www.isap.sejm.gov.pl, Rozporządzenie (WE) nr 561/2006, Ustawa o czasie pracy kierowców (Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 879).
