Umowa dotycząca indywidualnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie
Ryzyko prowadzenia działalności transportowej jest ogromne. Każdy przewoźnik zdaje sobie z tego sprawę i za wszelką cenę próbuje uniknąć strat finansowych. Przedsiębiorca może zabezpieczyć się na wiele sposobów. Jednym z nich jest np. zawarcie z pracownikiem umowy dotyczącej indywidualnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mu mienie. Umożliwia ona wyegzekwowanie należności i to w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tymże mieniu. Taką umowę można zawrzeć z pracownikiem zarówno na początku zatrudnienia, jak i w trakcie trwania stosunku pracy.
Czym dokładnie charakteryzuje się taka umowa, jak ją sporządzić w świetle przepisów prawnych i dlaczego tak wielu kierowców boi się podpisać stosowny dokument?
Przyjęcie odpowiedzialności
Odpowiedzialność za powierzenie mienia pracownikowi została uregulowana w art. 124 Kodeksu pracy. W przypadku firm przewozowych warto jednak sporządzić dodatkowe zapisy umowne w formie pisemnej, gdyż w tej branży istniej realne ryzyko wynikające z przekazania mienia do użytku podwładnym (mowa przede wszystkim o użytkowaniu pojazdów, ale także firmowych komórek, laptopów, kart płatniczych itp.). Umowa będzie najlepszą formą zabezpieczenia się przed ewentualną szkodą wyrządzaną przez pracownika w pojeździe, jego wyposażeniu, czy innych powierzonych rzeczach. W wielu firmach przekazanie pracownikowi mienia wraz z odpowiedzialnością materialną jest zwykłym elementem stosunku pracy. Takie przekazanie ułatwia pracodawcy dochodzenie roszczeń w razie zaistnienia szkody w mieniu. Dyscyplinuje też pracownika do sprawowania wzmożonego nadzoru nad mieniem.
Uwaga!!! Umowa o powierzeniu mienia to nie to samo co weksel dla zabezpieczenia przyszłych roszczeń.
Na gruncie Kodeksu pracy ustawodawca nie zawarł definicji umowy powierzenia. Przyjęło się jednak, że przedsiębiorca sporządza dokument określający datę i miejsce zawarcia protokołu przekazania, dane przedsiębiorcy i pracownika oraz precyzyjne oznaczenie powierzanego mienia (rodzaj i wartość) z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się z niego na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego. Protokół powyższy stanowi załącznik do umowy. Pracownik oświadcza w nim, że powierzenie mu mienia nastąpiło w sposób prawidłowy (prawidłowe powierzenie musi zapewniać udział pracownika przy ustalaniu ilości i jakości przekazanego mu mienia).
Tak więc aby doszło do skutecznego powierzenia mienia konieczne jest rzeczywiste i nie budzące wątpliwości wyrażenie zgody przez pracownika na przyjęcie tejże odpowiedzialności. Dopuszczalna jest przy tym umowa ustna, jednak wersja pisemna daje oczywiście większą gwarancję. W sprawach nieuregulowanych w danej umowie zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę w powierzonym mieniu (Dz. U. z 1996 r. nr 143, poz. 662).
Oto jak powinna wyglądać umowa o odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie:
Umowa o odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie
Umowa dotycząca indywidualnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie_zalącznik
Kiedy pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności?
W związku z przyjęciem odpowiedzialności materialnej pracownik zobowiązany jest do dbania i sprawowania pieczy nad powierzonym mu mieniem z zachowaniem należytej staranności, niezwłocznego informowania bezpośredniego przełożonego o stwierdzonych zagrożeniach dla prawidłowego zabezpieczenia powierzonego mu mienia bądź o brakach i uchybieniach w zabezpieczeniu powierzonego mienia, rozliczenia się z powierzonego mienia oraz wyrównania wszelkich szkód wynikłych z zawinionego zachowania pracownika (działań lub zaniechań pracownika). Na pracodawcy spoczywa ciężar wykazania, że szkoda powstała z winy pracownika. Od określonej odpowiedzialności pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia (art. 124 § 3 kodeksu pracy).
Podsumowując
Gros kierowców niechętnie odnosi się do perspektywy przyjęcia na siebie nowego zobowiązania. Ten fakt nie powinien dziwić, ponieważ jakby nie było jest to obciążenie dodatkową odpowiedzialnością materialną i związanym z tym ryzykiem pokrywania ewentualnych szkód w mieniu wykorzystywanym w trakcie pracy. Z drugiej jednak strony kierowca nie musi się niczego obawiać w przypadku, gdy zaistniałe szkody nie powstały z jego winy lub gdy zgłosił pracodawcy nieprawidłowości związane z zabezpieczeniem czy przechowywaniem mienia. Normalną rzeczą jest też to, że każdy kierowca powinien wziąć odpowiedzialność za powierzone mu przez pracodawcę mienie i należycie o nie dbać. Co ważne po zdaniu protokołu nie może być już żadnych niedomówień (kierowca nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności za ewentualne braki czy uszkodzenia). Może zatem spać spokojnie. Reasumując można pokusić się o stwierdzenie, że podpisanie umowy o odpowiedzialności materialnej opłaca się zarówno pracodawcy, jak i kierowcy.
Oczywiście pracownik nie ma obowiązku podpisywać dodatkowych umów związanych z odpowiedzialnością materialną. Jednak pracodawca nie ma też obowiązku kontynuowania współpracy z pracownikiem, który odmawia zawarcia umowy ważnej z punktu widzenia interesów zatrudniającego.
