Zasady wykonywania międzynarodowych przewozów niektórych szybko psujących się artykułów żywnościowych przy wykorzystaniu specjalnych środków transportu oraz zasady kontroli zgodności tych środków transportu z normami określa międzynarodowa umowa ATP sporządzona w Genewie dnia 1 września 1970r. Jeżeli przewoźnik transportuje ładunek, który podlega pod ATP musi posiadać ważne świadectwo ATP, które jest potwierdzeniem spełnienia przez środek transportu w/w umowy. Świadectwo zgodności środka transportu (lub jego kopia) powinno znajdować się w pojeździe i być okazywane na każde żądanie kontrolujących.
Upoważnione służby kontrolne ostatnimi czasy zwracają szczególną uwagę na ten dokument i srogo każą przewoźników. Dlaczego?
Postanowienia umowy
Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu do tych przewozów ATP (aqreement transport perisahble) ma na celu polepszenie warunków jakości szybko psujących się artykułów żywnościowych w czasie ich przewozu, w szczególności w ramach handlu międzynarodowego. Do umowy przystąpiło 26 państw łącznie z Polską, która ratyfikowała ją w 1984 r.
Postanowienia umowy stosuje się do:
- każdego przewozu wykonywanego za wynagrodzeniem na rzecz osób trzecich lub na własny rachunek transportem samochodowym lub kolejowym lub obydwoma tymi rodzajami transportu szybko (głęboko) zamrożonych lub mrożonych artykułów żywnościowych oraz artykułów żywnościowych wymienionych w załączniku nr 3 do Umowy, nawet gdy nie są one szybko(głęboko) zamrożone ani mrożone,
- przewozów morskich na odległość mniejszą niż 150 km, pod warunkiem, że ładunki dostarczane są bez przeładunku środkami transportu używanymi do przewozu lądowego albo są one wykonywane między dwoma takimi przewozami lądowymi.
Konwencja ATP określa rodzaje artykułów żywnościowych podatnych na szybkie psucie oraz reguluje wymagania odnoszące się do: temperatury, w której należy przechowywać dany towar, wyposażenia oraz warunków termicznych, jakie musi spełniać dany pojazd, kontroli zgodności z normami środków transportu chłodzonych lub ocieplanych, procedur i metod pomiarów, kontroli urządzeń chłodniczych i grzewczych, warunków badań takich pojazdów oraz sposobów ich oznaczania specjalnymi znakami rozpoznawczymi. Można zatem powiedzieć, że umowa ATP określa warunki, których przestrzeganie pozwala zachować jakość, zdrowotność i smakowość szybko psujących się artykułów spożywczych w czasie ich przewozu.
Pojazdy do przewozów towarów szybko psujących
Pojazdy do przewozów szybko psujących się artykułów żywnościowych takie jak: przyczepy, naczepy i kontenery, muszą spełniać warunki określone w załączniku 1 do konwencji ATP dla poszczególnych kategorii (podstawą klasyfikacji w poszczególnych grupach nadwozi jest rodzaj izolacji termicznej charakteryzowanej globalnym współczynnikiem przenikania ciepła). Jeśli środki transportu spełniają wymagania i normy mogą być nazywane:
- izolowanymi termicznie – izotermiczny
- z układem chłodniczym – lodownia
- z mechanicznym urządzeniem chłodniczym – chłodnia
- ogrzewanym środkiem transportu
Zgodnie z tymi wymaganiami każdy pojazd przeznaczony do przewozu artykułów żywnościowych powinien spełniać określone normy termoizolacyjne, a agregat chłodniczy musi zapewniać obniżenie i utrzymanie temperatury wewnątrz nadwozia na wymaganym poziomie. Środek transportu musi być tak dobrany i używany w taki sposób, aby w ciągu całego przewozu mogły być utrzymywane temperatury ustalone w załącznikach do Umowy.
Kontrole zgodności z normami
Umawiające się strony Umowy ATP podejmują niezbędne środki, aby zgodność z normami środków transportu była kontrolowana i sprawdzana. Kontrolę zgodności należy przeprowadzać:
- przed oddaniem środka transportu do eksploatacji,
- okresowo, co najmniej raz na 6 lat,
- za każdym razem, gdy wymaga tego właściwa władza.
Urzędowym dokumentem zgodności pojazdu z wymaganiami umowy ATP jest świadectwo zgodności środka transportu. Świadectwo zgodności z normami wydają instytucje uprawnione przez ministra właściwego ds. transportu. W Polsce jest to Centralny Ośrodek Chłodnictwa w Krakowie oraz Wydział Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej.
Podstawą prawną przeprowadzania kontroli specjalnych środków transportu, przeznaczonych do przewozów szybko psujących się produktów żywnościowych, jest Ustawa o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. Zgodnie z art. 87 podczas wykonywania przewozu drogowego (krajowego lub międzynarodowego) kierowca pojazdu samochodowego jest obowiązany mieć przy sobie i okazywać na żądanie uprawnionego organu kontroli świadectwo wymagane zgodnie z Umową ATP.
Zmiany w przepisach
Od kilku miesięcy (dokładnie od 14 maja 2015r.) obowiązują nowe wymogi wynikające z wejścia w życie zmian do przepisów Umowy ATP i dotyczą one przede wszystkim świadectw zgodności – ich ważności oraz kraju wydania.
Przewoźnik musi pamiętać o tym, że jeśli pojazd z ważnym certyfikatem i rejestracją został zakupiony poza Polską – certyfikat ten traktowany będzie jako warunkowy i będzie ważny (o ile zajdzie taka konieczność) przez okres 3 miesięcy. Przewoźnik nie może zatem posiadać świadectwa ATP wydanego przez władze kraju innego niż kraj rejestracji pojazdu przez okres dłuższy niż 3 miesiące od daty zarejestrowania środka transportu. Certyfikat zgodności musi wydać właściwa władza kraju, w którym środek transportu ma zostać zarejestrowany i przyjęty do ewidencji.
W Polsce za wykonywanie międzynarodowego przewozu drogowego niezgodnie z przepisami ustawy (w tym niewyposażenie kierowcy we właściwe świadectwo ATP wymagane przy przewozie artykułów szybko psujących się) grożą dotkliwe kary finansowe – w wielu przypadkach jest to aż 8 000 PLN.
Uwaga!!! Świadectwa zgodności środka transportu wydane przez właściwe władze kraju innego niż kraj, w którym środek transportu został zarejestrowany przed 2 stycznia 2011 r. pozostają w mocy do dnia upływu ich ważności.
Podsumowując
Przepisy zawarte w Umowie ATP w szerokim zakresie określają warunki termiczne dla przewożonych produktów, wymagania dla środków transportu oraz metody pomiarów i kontroli właściwości izotermicznych w międzynarodowych przewozach niektórych szybko psujących się artykułów żywnościowych. Niespełnienie wymogów konwencji wiąże się z nałożeniem wysokich kar pieniężnych.
Należy uważać w szczególności na świadectwa ATP. Służby celne odnotowują liczne przypadki posługiwania się przez przewoźników świadectwami ATP po dacie ich ważności oraz świadectwami nie uzyskanymi we właściwej jednostce certyfikującej. Przewoźnicy zapominają bowiem, że zgodnie ze znowelizowaną treścią Umowy ATP w przypadku przeniesienia pojazdu do innego kraju (będącego stroną Umowy ATP), w którym pojazd ma być zarejestrowany, certyfikat ATP musi wydać właściwy organ tego kraju.
